Các loài tôm cảnh rất được ưa chuộng vì ngày càng có nhiều người mong muốn nuôi chúng trong hồ của mình. Mặc dù các loài tép (dwarf shrimp) phổ biến hơn, nhưng tôm quạt (fan/filter-feeding shrimp), họ hàng to lớn hơn của chúng, thường ít được để ý vì không có công dụng ăn tảo và những đặc điểm được ưa chuộng khác.
Nếu được nuôi dưỡng đúng cách, những loài này phô bày hành vi thú vị và sống lâu dài trong hồ cảnh đúng như mong đợi.
Tên của chúng bắt nguồn từ hình thức kiếm ăn chuyên hóa cao độ. Những sợi tơ trên càng (chela), mà đó là đặc trưng của họ tôm, dài hơn nhiều so với tép và có hình dạng như chiếc quạt đang xòe. Chúng sử dụng những chiếc càng hình quạt này để lọc những mảnh thức ăn nhỏ chẳng hạn như ấu trùng muỗi, bo bo Daphnia và bọ một mắt Cyclops, cũng như tảo lẫn trong dòng nước. Nhưng đừng lo, hình dạng chuyên biệt của càng này không hề nguy hiểm đối với cá.
Dòng suối
Những loài tôm này chủ yếu sống trong các dòng suối chảy xiết ở vùng nhiệt đới. Chúng bám vào nền đá, đối diện với dòng nước, bằng các cặp chân và càng mạnh mẽ. Chúng hiếm khi xuất hiện ở vùng đáy cát hay đất bùn vốn là địa hình đặc trưng ở vùng hạ lưu.
Khi nuôi trong hồ, cần phải lưu ý đến nhu cầu dòng chảy mạnh và nồng độ ô-xy hòa tan cao của chúng. Vì vậy, bên cạnh bộ lọc, cần bổ sung thêm một máy bơm để tạo dòng lưu chuyển một cách thường trực.
Vì thích nghi với các dòng chảy xiết nên những loài tôm này có nhu cầu ô-xy rất cao, điều không thể tái tạo trong các hồ thủy sinh rậm rạp. Dĩ nhiên, địa bàn phân bố tự nhiên của chúng không hề có mật độ cây thủy sinh cao.
Tôm quạt Atya gabonensis với màu xanh nổi bật
Vào ban ngày, chúng thường nấp dưới những tảng đá lớn hay cành cây. Vì vậy, hầu hết các loài tôm quạt hiếm khi lộ diện trong hồ nuôi dù kích thước khá lớn (một số loài thuộc chi Atya có thể đạt đến 15 cm).
Chúng chỉ xuất hiện dưới ánh đèn mờ hay trong bóng tối để lọc thức ăn lơ lửng trong dòng nước tại địa điểm ưa thích. Đây là bằng chứng cho thấy sự thích nghi của chúng đối với điều kiện tự nhiên.
Tôm quạt Atya mollucensis là loài phổ biến nhất trong các tiệm cá cảnh
Tôm quạt Atya gabonensis biến thành màu trắng sau khi lột vỏ
Như những loài cùng chi khác, A. gabonensis cần thức ăn nổi thật nhuyễn dưới dạng bột tảo, giáp xác khô (bo bo Daphnia, bọ một mắt Cyclops), lăng quăng khô hay thức ăn tổng hợp nghiền nát, mà chúng được bỏ vào hồ ngay sau khi tắt đèn để các loài sống về đêm này có thể kiếm đủ thức ăn.
Thay vì sử dụng bộ lọc, cần sử dụng một máy bơm mạnh để đảm bảo dòng nước được lưu chuyển và thức ăn không bị lọc khỏi nước. Nếu không được cung cấp đủ thức ăn, chúng cũng sẽ tìm thức ăn chìm dưới đáy. Tuy nhiên, điều này khiến cho các sợi tơ quạt phải vươn hết mức.
Atya scabra
Loài này chỉ hơi nhỏ hơn tôm quạt xanh khổng lồ một chút. Chúng cũng phân bố ở khu vực tương tự với loài trên nhưng xa hơn về phía bắc, lên tận Trung Mỹ và các đảo ngoài khơi.
Mặc dù loài này không có lớp vỏ gồ ghề như A. gabonensis, nhưng vỏ của những cá thể già nổi đầy những nốt nhỏ khiến chúng rất sần sùi.
A. scabra thể hiện sự biến đổi màu sắc rất thú vị. Mặc dù những cá thể non có màu từ xanh lục cho đến xanh lục-xám, nhưng khi đạt đến một kích thước nhất định thì chúng sẽ chuyển thành màu đỏ/đỏ-nâu. Những cá thể già thường có màu nâu sậm.
Như tất cả các loài tôm quạt khác, A. scabra không thể sinh sản trong nước ngọt. Đấy là bởi vì ấu trùng tôm cần trải qua nhiều giai đoạn phát triển trong nước lợ hay nước mặn trước khi cá thể non lần theo các dòng chảy lên vùng sinh thái nước ngọt ở thượng nguồn.
Ở đấy, chúng sống cuộc đời của tôm trưởng thành và tôm cái, sau khi sinh sản, phóng thích ấu trùng để rồi chúng lại trôi theo dòng nước ra biển.
Atyoida pilipes
Vài tháng gần đây, loài tôm quạt màu nhạt xuất xứ từ Indonesia và New Guinea xuất hiện trên thị trường cá cảnh. Chúng có kích thước và hình dạng tương tự như tôm quạt châu Á, nhưng cấu tạo chi tiết và màu sắc rất khác biệt
Tôm quạt Atyoida pilipes
Tôm quạt Atyoida moluccensis.
Nếu được nuôi dưỡng đúng cách, những loài này phô bày hành vi thú vị và sống lâu dài trong hồ cảnh đúng như mong đợi.
Tên của chúng bắt nguồn từ hình thức kiếm ăn chuyên hóa cao độ. Những sợi tơ trên càng (chela), mà đó là đặc trưng của họ tôm, dài hơn nhiều so với tép và có hình dạng như chiếc quạt đang xòe. Chúng sử dụng những chiếc càng hình quạt này để lọc những mảnh thức ăn nhỏ chẳng hạn như ấu trùng muỗi, bo bo Daphnia và bọ một mắt Cyclops, cũng như tảo lẫn trong dòng nước. Nhưng đừng lo, hình dạng chuyên biệt của càng này không hề nguy hiểm đối với cá.
Dòng suối
Những loài tôm này chủ yếu sống trong các dòng suối chảy xiết ở vùng nhiệt đới. Chúng bám vào nền đá, đối diện với dòng nước, bằng các cặp chân và càng mạnh mẽ. Chúng hiếm khi xuất hiện ở vùng đáy cát hay đất bùn vốn là địa hình đặc trưng ở vùng hạ lưu.
Khi nuôi trong hồ, cần phải lưu ý đến nhu cầu dòng chảy mạnh và nồng độ ô-xy hòa tan cao của chúng. Vì vậy, bên cạnh bộ lọc, cần bổ sung thêm một máy bơm để tạo dòng lưu chuyển một cách thường trực.
Vì thích nghi với các dòng chảy xiết nên những loài tôm này có nhu cầu ô-xy rất cao, điều không thể tái tạo trong các hồ thủy sinh rậm rạp. Dĩ nhiên, địa bàn phân bố tự nhiên của chúng không hề có mật độ cây thủy sinh cao.
Tôm quạt Atya gabonensis với màu xanh nổi bật
Nơi trú ẩn vào ban ngày
Vào ban ngày, chúng thường nấp dưới những tảng đá lớn hay cành cây. Vì vậy, hầu hết các loài tôm quạt hiếm khi lộ diện trong hồ nuôi dù kích thước khá lớn (một số loài thuộc chi Atya có thể đạt đến 15 cm).
Chúng chỉ xuất hiện dưới ánh đèn mờ hay trong bóng tối để lọc thức ăn lơ lửng trong dòng nước tại địa điểm ưa thích. Đây là bằng chứng cho thấy sự thích nghi của chúng đối với điều kiện tự nhiên.
Tôm quạt Atya mollucensis là loài phổ biến nhất trong các tiệm cá cảnh
Lọc thức ăn
Trong vùng có dòng chảy, lượng sinh vật phù du gia tăng vào ban đêm bởi vì nguy cơ bị ăn thịt bởi loài săn mồi như cá hay chim ăn côn trùng giảm nhiều. Như vậy, việc cho tôm ăn trong hồ cảnh bằng thức ăn tươi, đông lạnh hay thức ăn tổng hợp xay nhuyễn nên được thực hiện vào ban đêm.
Hoàn toàn có thể nuôi tôm chung với những loài ưa dòng chảy chẳng hạn như chuột tiêu (pepperd catfish) hay characin.
Tuy nhiên, không nên nuôi chung tôm quạt với những loài ưa sấn sổ như bảy màu hay molly bởi vì những loài này thích rỉa các sợi tơ quạt của tôm, điều chắc chắn sẽ làm chúng bị căng thẳng.
Tôm quạt thuộc họ Atyidae, phân họ Atyinae. Tất cả đều phân bố ở các vực nước trong nội địa – chúng không hề xuất hiện trong nước lợ hay nước mặn.
Những loài tôm quạt cỡ lớn thuộc các chi Atya, Atyopsis và Atyoida là những loài tôm cảnh quan trọng. Những loài nhỏ hơn, chẳng hạn như chi tép Micratya chỉ được vài chuyên gia nuôi mà thôi. Về phương diện phân loại, chi tép này không phải là tôm quạt, mà thuộc về một phân họ khác, phân họ Caridellinae.
MỘT SỐ LOÀI TÔM QUẠT LÀM CẢNH
Tôm quạt xanh khổng lồ Atya gabonensis
Tôm quạt xanh khổng lồ châu Phi (blue giant African filter shrimp) xuất xứ từ các dòng chảy đổ ra Đại Tây Dương ở Tây Phi và Nam Mỹ. Với kích thước lên đến 15 cm, vỏ của loài tôm này có những rãnh gồ ghề, điều khiến chúng rất dễ phân biệt so với những loài tôm quạt khác.
Khác với tên gọi, không phải cá thể nào cũng có màu xanh. Màu xám và màu đen (những cá thể già) xuất hiện rất thường xuyên. Đôi khi, những cá thể trắng toát xuất hiện trong hồ cảnh sau khi chúng lột vỏ.
Tôm quạt Atya gabonensis biến thành màu trắng sau khi lột vỏ
Như những loài cùng chi khác, A. gabonensis cần thức ăn nổi thật nhuyễn dưới dạng bột tảo, giáp xác khô (bo bo Daphnia, bọ một mắt Cyclops), lăng quăng khô hay thức ăn tổng hợp nghiền nát, mà chúng được bỏ vào hồ ngay sau khi tắt đèn để các loài sống về đêm này có thể kiếm đủ thức ăn.
Thay vì sử dụng bộ lọc, cần sử dụng một máy bơm mạnh để đảm bảo dòng nước được lưu chuyển và thức ăn không bị lọc khỏi nước. Nếu không được cung cấp đủ thức ăn, chúng cũng sẽ tìm thức ăn chìm dưới đáy. Tuy nhiên, điều này khiến cho các sợi tơ quạt phải vươn hết mức.
Atya scabra
Loài này chỉ hơi nhỏ hơn tôm quạt xanh khổng lồ một chút. Chúng cũng phân bố ở khu vực tương tự với loài trên nhưng xa hơn về phía bắc, lên tận Trung Mỹ và các đảo ngoài khơi.
Mặc dù loài này không có lớp vỏ gồ ghề như A. gabonensis, nhưng vỏ của những cá thể già nổi đầy những nốt nhỏ khiến chúng rất sần sùi.
A. scabra thể hiện sự biến đổi màu sắc rất thú vị. Mặc dù những cá thể non có màu từ xanh lục cho đến xanh lục-xám, nhưng khi đạt đến một kích thước nhất định thì chúng sẽ chuyển thành màu đỏ/đỏ-nâu. Những cá thể già thường có màu nâu sậm.
Tôm quạt Atya scabra
Như tất cả các loài tôm quạt khác, A. scabra không thể sinh sản trong nước ngọt. Đấy là bởi vì ấu trùng tôm cần trải qua nhiều giai đoạn phát triển trong nước lợ hay nước mặn trước khi cá thể non lần theo các dòng chảy lên vùng sinh thái nước ngọt ở thượng nguồn.
Ở đấy, chúng sống cuộc đời của tôm trưởng thành và tôm cái, sau khi sinh sản, phóng thích ấu trùng để rồi chúng lại trôi theo dòng nước ra biển.
Atyoida pilipes
Vài tháng gần đây, loài tôm quạt màu nhạt xuất xứ từ Indonesia và New Guinea xuất hiện trên thị trường cá cảnh. Chúng có kích thước và hình dạng tương tự như tôm quạt châu Á, nhưng cấu tạo chi tiết và màu sắc rất khác biệt
Tôm quạt Atyoida pilipes
Điều đặc biệt thú vị ở loài tôm này là cách mà chúng nở và phát triển thành tôm đực ở giai đoạn đầu đời với càng và những sợi tơ ngắn mà chúng dùng để bắt những sinh vật nhỏ trên mặt nước. Nhưng ở một độ tuổi và kích thước nhất định, chúng biến thành tôm cái với những cái càng điển hình của loài tôm quạt để lọc thức ăn từ dòng nước. Không may, các tiệm cá cảnh thường chỉ có nhưng con tôm cái to mà thôi.
Tôm quạt châu Á Atyopsis moluccensis
Trong khi cả hai loài tôm thuộc chi Atya đều phân bố trong các con sông và dòng chảy đổ ra Thái Bình Dương, thì tôm quạt châu Á (Asian filter shrimp) xuất xứ từ vùng thuộc phạm vi Ấn Độ-Thái Bình Dương ở châu Á.
Với kích thước tối đa khoảng 9 cm, loài này tương đối nhỏ hơn so với tôm quạt xanh khổng lồ. Tuy nhiên, chúng rất đẹp – với những sọc mảnh, rõ nét màu xanh lục hay nâu nhạt chạy dọc thân. Thêm nữa, loài này đỡ nhút nhát hơn so với những họ hàng ở hai bờ Đại Tây Dương của mình và người nuôi có thể thấy chúng xuất hiện thường xuyên vào ban ngày để lọc thức ăn.
Tôm quạt Atyoida moluccensis.
Như những loài Atya, thức ăn của chúng phải bao gồm cả rau và thịt xay nhuyễn và thả trong dòng nước.
Ngoài tôm quạt châu Á, loài có họ hàng gần A. spinipes đôi khi cũng xuất hiện trong các tiệm cá cảnh. Không thể phân biệt được chúng nếu không dùng đến kính hiển vi.
Loài này cũng không thể lai tạo trong nước ngọt, vì vậy tất cả cá thể mà bạn thấy ngoài tiệm đều được bắt từ tự nhiên. Những nỗ lực lai tạo một cách nghiêm túc loài này trong nước lợ đều được khuyến khích vì lý do bảo tồn.
(diendancacanh.com)
