Mình xin trích bài của hoalanvietnam.org nói về
những cây lan đặc biệt
Thứ Sáu, 24/08/2007 20:56 PDT [GMT-8]
Từ ngày theo chân ông bạn già, gia nhập Hội Lan và vào trang Web www. HoaLanVietNam.org, tôi dường như thấy mình lạc vào một khu rừng rậm tràn đầy hương sắc. Nào là văn thơ nhạc họa ảnh kèm theo những kinh nghiệm nuôi trồng quý báu.
Tôi tự nhận thấy mình có bổn phận phải đóng góp vào khu vườn văn học nghệ thuật này. Vì khả năng vốn dĩ đã hạn hẹp lại thêm là phận nữ nhi cho nên có đôi chút ngại ngùng. Dù sao cũng xin cố gắng một chút gọi là góp mặt quần thoa. Vậy xin hỏi một vài câu:
Bạn có biết cây lan nào cao nhất thế giới và cây lan nào nhỏ nhất hay không?
Đọc bài của Hàn Châu Tín ở bà Rịa, ai chẳng biết cây lan cao nhất là cây sậy lan
Arundina graminifolia.
Cây này tuy cao hơn đầu người nhưng còn thấp hơn cây Selenipedium chica, trong cuốn A Golden Guide Orchids nói cây này cao chừng 15 feet hay 3 m.
Nhưng cây này vẫn chưa phải là cây lan cao nhất nếu so với cây
Sobralia altissima ở xứ Peru (Orchids, số 68 trang 1112 Nov. 1999). Thông thường cây này cao chừng 16-17 feet nếu mọc ở ngoài nắng, còn mọc dưới bóng cây có thể lên tới 26 feet (7.80 m) và cây lan cao nhất thế giới cao tới 44 ft (13.4 m). Chữ "altissima" do tiếng La tinh "altus" có nghĩa là thân dài. Rất tiếc không có hình nào của toàn cây lan cao như tre miễu này.
Còn cây lan nhỏ nhất thì sao?
Đó là cây
Platystele jungermannioides, hoa chỉ nhỏ bằng 1/100 của một inche (hay là ½ mm). Toàn cây chỉ cao bằng ¼ inche (hay .50 cm). Cây này mọc trong những khu rừng có mây mù ẩm thấp thuộc Costa Rica hay những xứ Trung Mỹ. Hoa chỉ nhỏ bằng đầu một chiếc kim gút, mầu nâu hồng lưỡi đỏ, muốn coi hoa phải dùng kính phóng đại. Hình này đã phóng đại lên rất nhiều để mắt thường có thể quan sát được.
Vậy bạn có biết cây Cattleya nào cao nhất hay không? Còn cây Cattleya nào có 3 lá và nhiều hoa hơn cả mà lại thơm ngào ngạt?
Xin thưa rằng đó là cây
Cattleya amethystoglossa có đủ cả mấy câu trả lời. Thông thường cây Cattleya này chỉ có 2 lá, nhưng thỉnh thoảng lại có 3 lá và cao chừng 70-80 cm. Nếu nuôi trồng trong điều kiện tốt sẽ cao khoảng 1 m hay hơn nữa. Chùm hoa có thể lên tới 30 chiếc, cánh hoa rất dầy nên lâu tàn và lại thơm.
Cách đây khoảng 10 năm, vườn lan Ja -Ro-Ca ở Rolland Height có một cây cao hơn 1 m, nhưng giá bán quá cao nên đành chào thua.
Theo Ned Nash một chuyên gia nổi tiếng về lan cho biết cây Cattleya cao nhất là cây
Cattleya amethystoglossa lai giống với Cattleya guttata cao trên 6 feet tức là 1.80 m.
Theo bạn, cây lan nào nặng ký nhất?
Năm 1851 trong cuộc triển lãm tại Crystal Palace không phải là ở South Coast Plaza, Costa Mesa mà ở London, một khóm lan
Grammatophyllum speciosum còn có tên gọi là Hổ lan (Tiger orchid) hay lan mía (Sugar cane orchid) nặng đến 4000 lbs (hay 2 tấn) cho nên cây Dendrobium speciosum "Don Brown" của Santa Barbara Orchid Estates chẳng thấm vào đâu.
Theo Internet Orchid Species Encyclopedia, hoa của cây lan này to từ 5-8 inches? (12.50-20 cm) nhưng có nhiều sách nói hoa này to trung bình là 4 inches (10 cm), và cây hoa của kẻ sưu tầm này chỉ có 2.5 inches mà thôi. Mỗi nhánh hoa có thể dài tới 1- 2 m mang theo khoảng 80 hoa.
Trong cuốn Phong Lan Việt Nam của Trần Hợp, chúng ta cũng có cây lan này tên gọi là Thanh Tuyền, nhưng không thấy sách vở nào nói tới.
Vậy bạn có biết bông hoa lan nào to hơn cả?
Nguời ta nói hoa to nhất là hoa của cây
Paphiopedilum sanderianum đài hoa dài tới 35.5 inches. Nhưng đây chỉ là chiều dài, còn to thì hoa
Grammatophyllum speciosum cũng to nhưng cánh hoa tuy dài nhưng lại nhỏ ngang. Hoa
Phragmipedium kovachii cũng khá lớn cả chiều dài 6 inches (15 cm) và chiều ngang 2 inches (5 cm). Tới đây cũng xin phép các bạn được trích một đoạn trong bài Lan Hài Hằng, của Holger Perner nói về cây
Paphiopedilum hangianum một cây lan đặc hữu, để hãnh diện là quê hương của chúng ta cũng một cây góp mặt quần hào với thế giới:
Hoa mới nở mầu ngà và trở nên hơi xanh hoặc hơi vàng rồi thành vàng đậm trong vài ngày sau. Thông thường, hoa rộng ngang từ 4-5 inches (10 đến 14 cm). Bông hoa lớn nhất được biết rộng tới 7 inches ¾ (19 cm) chiều ngang, nhưng hình dáng không được đầy đủ, do đó chiều cao thấp hơn. Khi hoa phát triển đầy đủ, chiều ngang chỉ rộng hơn chiều cao một chút, như vậy hoa sẽ có hình tròn. Khi phát triển không tốt, có những phần không mở rộng ra, hoa sẽ có hình quả chuông và cánh hoa sẽ ngắn và vặn vẹo. Mầu sắc xanh vàng hay vàng tuyền thường có mầu đỏ sẩm ở cuống hoa. Một đôi khi những vệt đỏ này lan ra đến giữa cánh hoa. Nổi bật ở giữa là nhị hoa lớn bằng ngón tay cái, phía dưới trắng ngà có những vân mầu đỏ thẫm. Túi hoa chỉ có một mầu phía ngoài nhưng bên trong có những đốm mầu tím thẫm. Ngoại trừ nhị hoa, toàn thể bông hoa đều có những sợi lông tơ. Như vậy cũng chưa đủ, bông hoa hấp dẫn này lại có hương thơm ngọt ngào của gia vị.
Năm 2002 trong Hội hoa lan Fascination of Orchid International Show tại South Coast Plaza, Costa Mesa California bàn triển lãm của một vườn lan Đài Loan có trưng bầy một số cây Cattleya được mệnh danh là Dinner Plate Cattleya. Những bông lan đủ mầu tím, hồng và trắng này to lớn dị thường, chiều ngang khoảng trên 8 inches tròn xoe, nhưng trông hơi bèn bẹt như đã được ép cho chiều ngang lớn hơn, không bắt mắt chút nào vì thiếu chiều sâu.
Bây giờ xin hỏi cây nào dài nhất?
Đó là cây lan Vanilla planifolia dài tới 50 feets hay 15 m. Hoa không thơm nhưng quả lan thơm ngọt ngào và nổi tiếng trong kỹ nghệ bánh kẹo và nước hoa.
Vậy thì cây nào hương thơm nhất?
Ý thích, khứu giác mỗi người một khác làm sao mà nói cho được. Có cây thơm ban ngày, có cây thơm về như cây Brassavola nodosa hay cây Vanda desoniana của Việt Nam có cái tên mỹ miều Mỹ Dung Dạ Hương mà có người lại dè bửu rằng đó là loài hoa thơm về ban đêm không đứng đắn?
Chê rằng không thơm, không đứng đắn vậy thì bạn có biết cây nào có mùi khó chịu nhất?
Cây lan
Platanthera yosemitensis có mùi chân thối ư? Cây này quá nhỏ cho nên mùi hôi thối không thể nào bằng cây lan
Bulbophyllum virescens có mùi thịt thiu thối nồng nặc. Nhưng có lẽ cây mùi hôi của cây
Bulbophyllum phalaenopsis dễ sợ hơn vì vóc dáng to lớn đồ sộ của nó. Trong hình bên, ông bạn còn tươi cười vì hoa chưa nở, nếu không...
Nhưng thôi những cái nhất và cái đặc biệt của hoa lan quá nhiều, ta hãy tìm xem thành phố nào ở trên thế giới lấy tên là Thành Phố của Hoa Lan (Ochid City)?
Xin thưa đó là Dipolog,
Philippines, Medellin, Columbia</B>, Moyobamba,
Peru,
Shah Alam,
Malaysia và West Palm Beach,
Florida.
Hẹn các bạn kỳ sau.
15-8-2007
Nguyễn Kim Lan