Thức ăn (khô) cho cá đĩa
Đả có rất nhiều bài viết về thức ăn cho cá đĩa. Nhiều người chăn nuôi cá đều cho là thực đơn của họ là tốt nhất, nhưng tại sao lại sử dụng những thành phần đó, hoặc là tại sao không nên cho cá đĩa đã trưởng thành ăn tim (vì thành phần protein cao) mà cá nhỏ thì lại cho ăn? Thì những vấn đề này vẫn chưa được sáng tỏ lắm.
Phần lớn những người nuôi cá đĩa thường sử dụng những thức ăn mua sẵn được ngoài hiệu.Bài này viết cho họ để hiểu biết được những thông số của thức ăn in trên bao bọc. Ngoài ra chúng tôi cũng sẽ đề cập đến các loại thức ăn bổ sung thêm.
Thành phần và tính chất của các chất dinh dưỡng:
Các thành phần phổ thông của các chất dinh dưỡng là nước, albumin, mỡ và các chất hidrat carbon. Ngoài ra còn có thêm các chất vitamin, các chất khoáng và trace elements (không biết từ chuyên môn). Các thức ăn khô cũng có thành phần nước tới 12 %. Nhưng thường thì thấp hơn, khoảng 4 - 8 % cũng là đủ. Trên giấy bao bì, hộp cũng còn in những thông số khác nữa. Các nguyên vật liệu cũng được in lên.
Các số liệu: protein, mỡ, hidrat carbon, chất xơ và bột. Thành phần bột này phát sinh khi sấy sản phẩm thức ăn và phần lớn là do các hidrat carbon và các chất khoáng tạo ra.
Protein sống, các chất protein và các axít amino:
Các protein hay các albumin là những thành phần quan trọng nhất của cuộc sống. Các chất này là những móc nối hữu cơ theo dạng xích hoặc lưới của các axít amino. Ngày nay ta đã biết hơn 20 loại axít amino tạo ra các protein. Trong đó có 12 loại axít amino được gọi là „tinh khiết”. Từ này có nghĩa là những axít amino này không thể thiếu cho sự trao đổi chất được và đối với cá cũng không thể thiếu được. Chúng có vai trò trong việc xây dựng tế bào trắng, nhưng cơ thể không thể tự chế tạo ra chúng được. Các chất đó là: arginin, histidin, isoleucin, leucin, lysin, methionin, cystin, phenylalanin, theronin, tyrosin ( a Trex ellen) tryptophan và valin.
Cạnh đó, về thành phần thức ăn mà nói thì quan hệ nhất định của các axít amino với nhau cũng là quan trọng. Nếu chỉ nâng trọng lượng của một thành phần thì thường không đạt được kết quả tốt hơn – ví dụ trong sự trưởng thành. Nhưng sử dụng một sản phẩm mà có tất cả các axít amino tinh khiết thì vô nghĩa. Như vậy thường chỉ có thể làm cho sự thiếu thốn bằng nhau – đối với toàn bộ trạng thái của cá. Các axít amino đều có trong trạng thái tinh thể cũng như dạng lỏng. Kết quả quan sát cho thấy rằng các axít amino tinh thể cùng với thức ăn vào cơ thể kém hiệu quả hơn axít dạng lỏng. Khó hấp thụ vào cơ thể và phầm lớn bị bài tiết ra. Vì vậy các chất này nên cho cá ăn một ngày nhiều lần với số lượng nhỏ.
Các axít amino dạng lỏng mỗi ngày cho một lần nhỏ vào thức ăn là đủ. Sự cần thiết protein của cá khác nhau. Cá đĩa nhỏ – đang ở trong giai đoạn trưởng thành lớn - cần rất nhiều protein hơn là những cá đã trưởng thành. Thức ăn cho chúng phải có lượng protein sống trên 60 %, còn cho cá đã lớn chỉ 35 %. Nhưng trong thực tế không hoàn toàn như vậy, phần lớn các thức ăn có thành phần này ở mức trung bình.
Mỡ sống-các Lipid và lipoid
Trong mỡ sống có các tế bào mỡ (lipid) và các thành phần như mỡ là lipoid (bây giờ ta không bàn cụ thể về các chất này vì không có nhiều ý nghĩa về sự cấp dưỡng cho cá). Cá cơ bản cần có một lượng mỡ nhất định cho sự sung sức của chúng. Mỡ giúp cho tiêu hóa, có thể hoạt động như là nguồn năng lượng, nhưng trước hết là có nhiệm vụ hòa tan các vitamin tan trong mỡ để cho cơ thể cá hấp thụ được. Các thức ăn cho cá có thành phần mỡ khác nhau. Số % ở đây không có ý nghĩa lắm, vì quan trọng là loại mỡ nào. Các axít mỡ tạo ra mỡ. Ta phân biệt hai loại mỡ: mỡ thường và mỡ tinh khiết. Mỡ tinh khiết còn được gọi là mỡ không bão hòa.
Sự phân biệt này liên quan đến các cấu trúc carbon của mỡ. Các cấu trúc carbon đều tạo ra khung của tất cả các axít mỡ. Các phân tử carbon trong những mỡ không bão hòa cấu kết với nhau không một lần, mà hai lần, thậm chí có thể ba lần. Nếu các kết cấu này xuất hiện nhiều thì ta gọi là mỡ không bão hòa nhiều lần hay là quá không bão hòa. Các mỡ này rất có giá trị về mặt dinh dưỡng vì không chỉ dễ hấp thụ mà còn giúp cho cơ thể tiêu hóa tốt các thức ăn khác, và có vai trò tạo ra các hormon và các chất khác (ví dụ như prostaglandin là chất không thể thiếu được cho sinh sản). Vì thế nếu thành phần mỡ cao trong thức ăn không bất đắc dĩ là có hại, còn phụ thuộc vào loại mỡ nữa. Nếu nhiều mỡ bão hòa trong thức ăn thì có nguy hiểm bị béo. Ngày nay dầu cá và lecithin được dùng để sản xuất thức ăn cho cá. Những chất này là những axít mỡ quá không bão hòa tạo ra, nhưng chóng hỏng. Vì thế người ta dùng các antioxidans để sử lý. Những mỡ này thường được gọi là mỡ đa hợp, nhưng trong thức ăn không có dạng nguyên chất.
Bột
Khi kiểm nghiệm các chất dinh dưỡng được hóa thành bột ở nhiệt độ 500 C. Trong bột này chỉ còn có các chất khoáng. Chúng có thể là những chất khoáng makro mikro, hay là trace elements. Thành phần chất khoáng được ghi bằng %, còn trace elements mg/kg . Giới hạn 100 mg/kg. Phần lớn các thức ăn khô có 10 - 15 % bột. Các chất khoáng phổ thông nhất là Ca, P, và Mg. Ca trong bột tôm được sử dụng thường xuyên làm thức ăn khô 10%, P 2 %, Mg hơn 1 %. Ngoài ra cá có khả năng hấp thụ trực tiếp các chất khoáng trong nước nhờ mang của cá. Nhưng vai trò của các chất khoáng đối với cá vẫn chưa được sáng tỏ hoàn toàn. Ca và P cần cho xương, sắt có vai trò tạo máu. Nhưng bao nhiêu là đủ, vẫn chưa được biết. Bên cạnh thức ăn mà cho thêm các chất khoáng hay trace elements là không cần thiết. Lượng chất khoáng rất nhỏ cần thiết cho cá thức ăn nào cũng có
Chất xơ
Ý nghĩa của chất này vẫn chưa được khám phá. Trước hết là chất ballast, phục vụ làm chậm đường tiêu hóa trong ruột để giúp cho thức ăn được hấp thụ. Là những chất có nguồn gốc động vật (như xơ thịt, v.v…) và thực vật cellulose (như lignin, v.v...). Thường có thành phần 1-4 % trong thức ăn. Cá phần lớn thải ra mà không tiêu hóa được những chất xơ này.
Các Vitamin
Ngoài các chất đã nói trên, cá còn cần đến các chất khác là vitamin. Các chất này chỉ cần ít thôi, nhưng nếu thiếu thì dễ mắc bệnh. Các vitamin trong thức ăn nào cũng có, nhưng tỷ lệ rất khác nhau. Số lượng được ghi bằng mg/kg hoặc là IE. Các số liệu là số liệu 1 ngày và mỗi loại vitamin khác nhau, ví dụ: 10 mg D vitamin 400 IE nhưng 10 mg E vitamin 15 IE. Người ta phân biệt các vitamin hòa tan trong mỡ và trong nước. Hòa tan trong mỡ là A, D, E và K vitamin, hòa tan trong nước là tất cả các vitamin khác. Vitamin rất quan trọng trong mọi cơ thể, vì tạo ra những chất enzyme, koenzyme và các chất khác không thể thiếu cho sự sống. Do đó thiếu vitamin sẽ dễ dẫn đến bệnh tật nặng, còn quá thừa vitamin thì chỉ rất ít khi có hại. Một vài loài cá có thể tự chế tạo một số vitamin, hoặc tổng hợp các vitamin sống, nhưng hiệu quả rất khác nhau và là lĩnh vực chưa được nghiên cứu thật sự, phụ thuộc rất nhiều vào nhiệt độ.
Một số vitamin nhậy cảm ánh sáng, một số khác thì lại bị ảnh hưởng của oxy. Còn một vài vitamin thì bị ảnh hưởng của nhiệt độ.
Vì vậy nguyên tắc chung để bảo quản thức ăn: để nơi khô ráo, mát, tránh ánh sáng. Gói, hộp đã mở thì sử dụng cho hết.
Có nhiều vitamin và vitamin sống trong thức ăn. Nhưng cho thêm một vài vitamin đặc biệt (chỉ trong trường hợp có lợi cho cá) có thể có giá trị. Ví dụ các vitamin có tác dụng tốt đến mầu, sinh sản, hệ thống tự vệ. Nhưng không có các sản phẩm multivitamin dạng bột. Các sản phẩm vitamin tốt là dạng lỏng, nhỏ vào thức ăn khô trước khi cho cá ăn. Nhưng cho ăn vitamin nào, số lượng bao nhiêu với cách này thì không thể cụ thể được vì phụ thuộc vào loại. Những sản phẩm không phải dành riêng cho cá thì không dùng được.
Các Karotin
Cần phải nói đến thành phần cuối cùng là karotin. Thực ra cách gọi này không đúng, không có karotin mà chỉ có các karotinoid là những chất mầu có mầu vàng, hòa tan trong mỡ, nhiều khi có mầu vàng da cam hoặc đỏ. Thường có nhiều trong tôm cua, ớt đỏ và tảo spirulina. Trong tất cả các thức ăn đều có dưới dạng % Astaxanthin. Cho ăn thêm không chỉ là tốt mà còn giúp tạo hormon và enzyme và do đó giúp sức khoẻ cho cá. Mầu đỏ sẽ được kích lên, nhưng nếu thiếu cung cấp karotin sau một thời gian thì có thể làm cho người mới mua cá về giật mình khi thấy cá bị mất mầu.<!-- / message --><!-- sig -->
Đả có rất nhiều bài viết về thức ăn cho cá đĩa. Nhiều người chăn nuôi cá đều cho là thực đơn của họ là tốt nhất, nhưng tại sao lại sử dụng những thành phần đó, hoặc là tại sao không nên cho cá đĩa đã trưởng thành ăn tim (vì thành phần protein cao) mà cá nhỏ thì lại cho ăn? Thì những vấn đề này vẫn chưa được sáng tỏ lắm.
Phần lớn những người nuôi cá đĩa thường sử dụng những thức ăn mua sẵn được ngoài hiệu.Bài này viết cho họ để hiểu biết được những thông số của thức ăn in trên bao bọc. Ngoài ra chúng tôi cũng sẽ đề cập đến các loại thức ăn bổ sung thêm.
Thành phần và tính chất của các chất dinh dưỡng:
Các thành phần phổ thông của các chất dinh dưỡng là nước, albumin, mỡ và các chất hidrat carbon. Ngoài ra còn có thêm các chất vitamin, các chất khoáng và trace elements (không biết từ chuyên môn). Các thức ăn khô cũng có thành phần nước tới 12 %. Nhưng thường thì thấp hơn, khoảng 4 - 8 % cũng là đủ. Trên giấy bao bì, hộp cũng còn in những thông số khác nữa. Các nguyên vật liệu cũng được in lên.
Các số liệu: protein, mỡ, hidrat carbon, chất xơ và bột. Thành phần bột này phát sinh khi sấy sản phẩm thức ăn và phần lớn là do các hidrat carbon và các chất khoáng tạo ra.
Protein sống, các chất protein và các axít amino:
Các protein hay các albumin là những thành phần quan trọng nhất của cuộc sống. Các chất này là những móc nối hữu cơ theo dạng xích hoặc lưới của các axít amino. Ngày nay ta đã biết hơn 20 loại axít amino tạo ra các protein. Trong đó có 12 loại axít amino được gọi là „tinh khiết”. Từ này có nghĩa là những axít amino này không thể thiếu cho sự trao đổi chất được và đối với cá cũng không thể thiếu được. Chúng có vai trò trong việc xây dựng tế bào trắng, nhưng cơ thể không thể tự chế tạo ra chúng được. Các chất đó là: arginin, histidin, isoleucin, leucin, lysin, methionin, cystin, phenylalanin, theronin, tyrosin ( a Trex ellen) tryptophan và valin.
Cạnh đó, về thành phần thức ăn mà nói thì quan hệ nhất định của các axít amino với nhau cũng là quan trọng. Nếu chỉ nâng trọng lượng của một thành phần thì thường không đạt được kết quả tốt hơn – ví dụ trong sự trưởng thành. Nhưng sử dụng một sản phẩm mà có tất cả các axít amino tinh khiết thì vô nghĩa. Như vậy thường chỉ có thể làm cho sự thiếu thốn bằng nhau – đối với toàn bộ trạng thái của cá. Các axít amino đều có trong trạng thái tinh thể cũng như dạng lỏng. Kết quả quan sát cho thấy rằng các axít amino tinh thể cùng với thức ăn vào cơ thể kém hiệu quả hơn axít dạng lỏng. Khó hấp thụ vào cơ thể và phầm lớn bị bài tiết ra. Vì vậy các chất này nên cho cá ăn một ngày nhiều lần với số lượng nhỏ.
Các axít amino dạng lỏng mỗi ngày cho một lần nhỏ vào thức ăn là đủ. Sự cần thiết protein của cá khác nhau. Cá đĩa nhỏ – đang ở trong giai đoạn trưởng thành lớn - cần rất nhiều protein hơn là những cá đã trưởng thành. Thức ăn cho chúng phải có lượng protein sống trên 60 %, còn cho cá đã lớn chỉ 35 %. Nhưng trong thực tế không hoàn toàn như vậy, phần lớn các thức ăn có thành phần này ở mức trung bình.
Mỡ sống-các Lipid và lipoid
Trong mỡ sống có các tế bào mỡ (lipid) và các thành phần như mỡ là lipoid (bây giờ ta không bàn cụ thể về các chất này vì không có nhiều ý nghĩa về sự cấp dưỡng cho cá). Cá cơ bản cần có một lượng mỡ nhất định cho sự sung sức của chúng. Mỡ giúp cho tiêu hóa, có thể hoạt động như là nguồn năng lượng, nhưng trước hết là có nhiệm vụ hòa tan các vitamin tan trong mỡ để cho cơ thể cá hấp thụ được. Các thức ăn cho cá có thành phần mỡ khác nhau. Số % ở đây không có ý nghĩa lắm, vì quan trọng là loại mỡ nào. Các axít mỡ tạo ra mỡ. Ta phân biệt hai loại mỡ: mỡ thường và mỡ tinh khiết. Mỡ tinh khiết còn được gọi là mỡ không bão hòa.
Sự phân biệt này liên quan đến các cấu trúc carbon của mỡ. Các cấu trúc carbon đều tạo ra khung của tất cả các axít mỡ. Các phân tử carbon trong những mỡ không bão hòa cấu kết với nhau không một lần, mà hai lần, thậm chí có thể ba lần. Nếu các kết cấu này xuất hiện nhiều thì ta gọi là mỡ không bão hòa nhiều lần hay là quá không bão hòa. Các mỡ này rất có giá trị về mặt dinh dưỡng vì không chỉ dễ hấp thụ mà còn giúp cho cơ thể tiêu hóa tốt các thức ăn khác, và có vai trò tạo ra các hormon và các chất khác (ví dụ như prostaglandin là chất không thể thiếu được cho sinh sản). Vì thế nếu thành phần mỡ cao trong thức ăn không bất đắc dĩ là có hại, còn phụ thuộc vào loại mỡ nữa. Nếu nhiều mỡ bão hòa trong thức ăn thì có nguy hiểm bị béo. Ngày nay dầu cá và lecithin được dùng để sản xuất thức ăn cho cá. Những chất này là những axít mỡ quá không bão hòa tạo ra, nhưng chóng hỏng. Vì thế người ta dùng các antioxidans để sử lý. Những mỡ này thường được gọi là mỡ đa hợp, nhưng trong thức ăn không có dạng nguyên chất.
Bột
Khi kiểm nghiệm các chất dinh dưỡng được hóa thành bột ở nhiệt độ 500 C. Trong bột này chỉ còn có các chất khoáng. Chúng có thể là những chất khoáng makro mikro, hay là trace elements. Thành phần chất khoáng được ghi bằng %, còn trace elements mg/kg . Giới hạn 100 mg/kg. Phần lớn các thức ăn khô có 10 - 15 % bột. Các chất khoáng phổ thông nhất là Ca, P, và Mg. Ca trong bột tôm được sử dụng thường xuyên làm thức ăn khô 10%, P 2 %, Mg hơn 1 %. Ngoài ra cá có khả năng hấp thụ trực tiếp các chất khoáng trong nước nhờ mang của cá. Nhưng vai trò của các chất khoáng đối với cá vẫn chưa được sáng tỏ hoàn toàn. Ca và P cần cho xương, sắt có vai trò tạo máu. Nhưng bao nhiêu là đủ, vẫn chưa được biết. Bên cạnh thức ăn mà cho thêm các chất khoáng hay trace elements là không cần thiết. Lượng chất khoáng rất nhỏ cần thiết cho cá thức ăn nào cũng có
Chất xơ
Ý nghĩa của chất này vẫn chưa được khám phá. Trước hết là chất ballast, phục vụ làm chậm đường tiêu hóa trong ruột để giúp cho thức ăn được hấp thụ. Là những chất có nguồn gốc động vật (như xơ thịt, v.v…) và thực vật cellulose (như lignin, v.v...). Thường có thành phần 1-4 % trong thức ăn. Cá phần lớn thải ra mà không tiêu hóa được những chất xơ này.
Các Vitamin
Ngoài các chất đã nói trên, cá còn cần đến các chất khác là vitamin. Các chất này chỉ cần ít thôi, nhưng nếu thiếu thì dễ mắc bệnh. Các vitamin trong thức ăn nào cũng có, nhưng tỷ lệ rất khác nhau. Số lượng được ghi bằng mg/kg hoặc là IE. Các số liệu là số liệu 1 ngày và mỗi loại vitamin khác nhau, ví dụ: 10 mg D vitamin 400 IE nhưng 10 mg E vitamin 15 IE. Người ta phân biệt các vitamin hòa tan trong mỡ và trong nước. Hòa tan trong mỡ là A, D, E và K vitamin, hòa tan trong nước là tất cả các vitamin khác. Vitamin rất quan trọng trong mọi cơ thể, vì tạo ra những chất enzyme, koenzyme và các chất khác không thể thiếu cho sự sống. Do đó thiếu vitamin sẽ dễ dẫn đến bệnh tật nặng, còn quá thừa vitamin thì chỉ rất ít khi có hại. Một vài loài cá có thể tự chế tạo một số vitamin, hoặc tổng hợp các vitamin sống, nhưng hiệu quả rất khác nhau và là lĩnh vực chưa được nghiên cứu thật sự, phụ thuộc rất nhiều vào nhiệt độ.
Một số vitamin nhậy cảm ánh sáng, một số khác thì lại bị ảnh hưởng của oxy. Còn một vài vitamin thì bị ảnh hưởng của nhiệt độ.
Vì vậy nguyên tắc chung để bảo quản thức ăn: để nơi khô ráo, mát, tránh ánh sáng. Gói, hộp đã mở thì sử dụng cho hết.
Có nhiều vitamin và vitamin sống trong thức ăn. Nhưng cho thêm một vài vitamin đặc biệt (chỉ trong trường hợp có lợi cho cá) có thể có giá trị. Ví dụ các vitamin có tác dụng tốt đến mầu, sinh sản, hệ thống tự vệ. Nhưng không có các sản phẩm multivitamin dạng bột. Các sản phẩm vitamin tốt là dạng lỏng, nhỏ vào thức ăn khô trước khi cho cá ăn. Nhưng cho ăn vitamin nào, số lượng bao nhiêu với cách này thì không thể cụ thể được vì phụ thuộc vào loại. Những sản phẩm không phải dành riêng cho cá thì không dùng được.
Các Karotin
Cần phải nói đến thành phần cuối cùng là karotin. Thực ra cách gọi này không đúng, không có karotin mà chỉ có các karotinoid là những chất mầu có mầu vàng, hòa tan trong mỡ, nhiều khi có mầu vàng da cam hoặc đỏ. Thường có nhiều trong tôm cua, ớt đỏ và tảo spirulina. Trong tất cả các thức ăn đều có dưới dạng % Astaxanthin. Cho ăn thêm không chỉ là tốt mà còn giúp tạo hormon và enzyme và do đó giúp sức khoẻ cho cá. Mầu đỏ sẽ được kích lên, nhưng nếu thiếu cung cấp karotin sau một thời gian thì có thể làm cho người mới mua cá về giật mình khi thấy cá bị mất mầu.<!-- / message --><!-- sig -->
