Mời Các Bạn xem tiếp bài viết của
bác Bùi Xuân Đáng về Lan Kiếm Trung Quốc
Thứ Năm, 22/01/2009 22:54 PST [GMT-8]
Theo cuốn The Genus of Cymbidium in China ấn hành năm 2006, do giáo sư Liu Zhong-jian Chủ tịch Ủy ban Bảo vệ Hoa lan Trung quốc, Giáo sư Chen Shing-chi Chủ tịch danh dư của Hội hoa lan và Ủy ban bảo vệ Hoa Lan và giáo sư Ru Zheng-zhong Giám đốc Trung tâm Bảo tồn hoa lan, và Chen Li jun, phụ tá kỹ sư tại Trung tâm kể trên, Trung quốc có 49 giống lan Cymbidium nhưng có hàng trăm biệt dạng (varieties) của những giống lan tiểu kiếm.
Cuốn sách này dầy 360 trang khổ 20x25 cm, phần lớn viết bằng Hoa ngữ và có một vài phần rất ít bằng Anh Ngữ. Sách gồm một số cổ họa từ năm 960 đến năm 1765 và khá nhiều hình ảnh của các giống lan mọc ở Trung quốc bao gồm các giống thuộc như sau:
Những giống lan nguyên thủy (species) có một vài cây rất lạ đối với thị trường Âu Mỹ.
Cym. aestivum
Cym. aloifolium
Cym. baoshanense
Cym. changningense
Cym. concinnum
Cym. cochleare
Cym. cyperifolium
Cym. cyperifolium var szechuaniacum
Cym. dayanum
Cym. defolianum
Cym. devonianum
Cym. eburneum
Cym. eburneum var. longzhouense
<TABLE style="BORDER-COLLAPSE: collapse" borderColor=#008000 cellPadding=1 width="100%" align=center bgColor=#ebffff border=1><TBODY><TR vAlign=bottom align=middle><TD>
Cym. concinnum</TD><TD>
Cổ họa (960-1127)</TD></TR><TR vAlign=bottom align=middle><TD>
Cym. Baoshanense</TD>
<TD>
Cym. changningense</TD></TR></TBODY></TABLE>
Cym. elegans
Cym. elegans var. elegans
Cym. elegans var. lushuiense
Cym. ensifolium
Cym. erythraecum
Cym. faberi
Cym. flavum
Cym. floribundum
Cym. gaoligongense
Cym. goeringii
<TABLE style="BORDER-COLLAPSE: collapse" borderColor=#008000 cellPadding=1 width="100%" align=center bgColor=#ebffff border=1><TBODY><TR vAlign=bottom align=middle><TD>
Cym. Caulescens</TD><TD>
Cym. flavum</TD></TR><TR vAlign=bottom align=middle><TD>
Cym. gaoligongense</TD><TD>
Cym. elegans var. lushuiense</TD></TR></TBODY></TABLE>
Cym. hookerianum
Cym. insigne
Cym. iridioides
Cym. kanran
Cym. mannii
Cym. lancifolium
Cym. lowianum
Cym. lowianum var. iansonii
Cym. maguanese
<TABLE style="BORDER-COLLAPSE: collapse" borderColor=#008000 cellPadding=1 width="100%" align=center bgColor=#ebffff border=1><TBODY><TR vAlign=bottom align=middle><TD>
Cym. mastersii</TD><TD>
Cym. macrorhizon</TD></TR><TR vAlign=bottom align=middle><TD>
Cym. nanulum</TD><TD>
Cym. omeiense</TD></TR></TBODY></TABLE>
Cym. mastersii
Cym. micranthum
Cym. macrorhizon
Cym. multiradicatum
Cym. nanulum
Cym. omeiense
Cym. paucifolium
Cym. qiubeiense
Cym. quinquelobum
Cym. rizomatosum
Cym. sinense
Cym. sinense var. haematode
Cym. schroederi
Cym. serratum
Cym. sichuaniacum
<TABLE style="BORDER-COLLAPSE: collapse" borderColor=#008000 cellPadding=1 width="100%" align=center bgColor=#ebffff border=1><TBODY><TR vAlign=bottom align=middle><TD>
Cym. paucifolium</TD><TD>
Cym. sinense var. haematode</TD></TR><TR vAlign=bottom align=middle><TD>
Cym. sichuaniacum</TD><TD>
Cym. serratum</TD></TR></TBODY></TABLE>
Cym. suavissimum
Cym. teretipetiolatum
Cym. tortisepalum
Cym. tortisepalum var. longibracteatum
Cym. tortisepalum Fukuyama var. tortisepalum
Cym. tracyanum
Cym. wenshanense
Cym. wilsonii
<TABLE style="BORDER-COLLAPSE: collapse" borderColor=#008000 cellPadding=1 width="100%" align=center bgColor=#ebffff border=1><TBODY><TR vAlign=bottom align=middle><TD>
Cym. teretipetiolatum</TD><TD>
Cym. tortisepalum</TD></TR><TR vAlign=bottom align=middle><TD>
Cym. rhizomatosum</TD><TD>
Cym. wenshanense</TD></TR></TBODY></TABLE>
Những biến dạng và dị dạng (Variety & Peloric)
Những cây lan sau đây là những cây lan giống nguyên thủy hoặc lai giống tự nhiên hay do nhân tạo, cũng có thể là những biến dạng hoặc di dạng.
Chúng tôi xin lựa chọn vài hình ảnh tiêu biểu như sau:
CYMBIDIUM CYPERIFOLIUM 4 biệt dạng
<TABLE style="BORDER-COLLAPSE: collapse" borderColor=#008000 cellPadding=1 width="100%" align=center bgColor=#ebffff border=1><TBODY><TR vAlign=bottom align=middle><TD width="33%">
Cym. cyperifolium
</TD><TD width="34%">
Cym. cyperifolium var szechuaniacum</TD><TD width="33%">
Cym. cyperifolium Sze Guo Se Mu Dan</TD></TR></TBODY></TABLE>
CYMBIDIUM ENSIFOLIUM 19 biệt dạng
<TABLE style="BORDER-COLLAPSE: collapse" borderColor=#008000 cellPadding=1 width="100%" align=center bgColor=#ebffff border=1><TBODY><TR vAlign=bottom align=middle><TD width="33%">
Cym. ensifolium</TD><TD width="34%">
Cym. ensifolium 'Zi Yun'</TD><TD width="33%">
Cym. ensifolium 'Hou Yun Rui Die'</TD></TR></TBODY></TABLE>
CYMBIDIUM FARBERI 8 biệt dạng
<TABLE style="BORDER-COLLAPSE: collapse" borderColor=#008000 cellPadding=1 width="100%" align=center bgColor=#ebffff border=1><TBODY><TR vAlign=bottom align=middle><TD width="33%">
Cym. faberi 'Wen Xiu Hui Mei'</TD><TD width="34%">
Cym faberi 'Si Xing Shang Jiang'</TD></TR></TBODY></TABLE>
CYMBIDIUM GOERINGII 44 biệt dạng
<TABLE style="BORDER-COLLAPSE: collapse" borderColor=#008000 cellPadding=1 width="100%" align=center bgColor=#ebffff border=1><TBODY><TR vAlign=bottom align=middle><TD width="33%">
Cym. goeringii 'Yu Zhui Zhu'</TD><TD width="34%">
Cym. goeringii 'An Ning Hong'</TD></TR><TR vAlign=bottom align=middle><TD width="33%">
Cym. goeringii 'Chun lan Die Hua'</TD><TD width="34%">
Cym. goeringii 'Hong Su San Rui Die'</TD></TR></TBODY></TABLE>
CYMBIDIUM KANRAN 10 biệt dạng
<TABLE style="BORDER-COLLAPSE: collapse" borderColor=#008000 cellPadding=1 width="100%" align=center bgColor=#ebffff border=1><TBODY><TR vAlign=bottom align=middle><TD width="33%">
Cym. kanran 'Gong Cheng Han Lan'</TD><TD width="34%">
Cym. kanran 'Qian Die'</TD></TR></TBODY></TABLE>
CYMBIDIUM SERRATUM 17 biệt dạng
<TABLE style="BORDER-COLLAPSE: collapse" borderColor=#008000 cellPadding=1 width="100%" align=center bgColor=#ebffff border=1><TBODY><TR vAlign=bottom align=middle><TD width="33%">
Cym. serratum</TD><TD width="34%">
Cym. serratum 'Yao Shi Rui Die'</TD></TR><TR vAlign=bottom align=middle><TD width="33%">
Cym. serratum 'Liu Jin Sui Yue'</TD><TD width="34%">
Cym. Serratum 'Jang Shan Duo Jiao'</TD></TR></TBODY></TABLE>
CYMBIDIUM SINENSE 19 biệt dạng
<TABLE style="BORDER-COLLAPSE: collapse" borderColor=#008000 cellPadding=1 width="100%" align=center bgColor=#ebffff border=1><TBODY><TR vAlign=bottom align=middle><TD width="33%">
Cym. sinense 'Huang Di'</TD><TD width="34%">
Cym. sinense 'Shan Cheng Lu'</TD></TR><TR vAlign=bottom align=middle><TD width="33%">
Cym. sinense var. haematodes</TD><TD width="34%">
Cym. sinense var. haematodes "Ru Bai Su" "Lao Shan Shao Nu"</TD></TR></TBODY></TABLE>
CYMBIDIUM TORTISEPALUM 77 biệt dạng
<TABLE style="BORDER-COLLAPSE: collapse" borderColor=#008000 cellPadding=1 width="100%" align=center bgColor=#ebffff border=1><TBODY><TR vAlign=bottom align=middle><TD width="33%">
Cym. tortisepalum 'Huang Jin Hai An'</TD><TD width="34%">
Cym. tortisepalum 'Cang Shan Rui Xue'</TD></TR><TR vAlign=bottom align=middle><TD width="33%">
Cym tortisepalum 'Bi Long Ju'</TD><TD width="34%">
Cym tortisepalumn 'Qi Lian'</TD></TR></TBODY></TABLE>
Theo cuốn sách này, Cymbidium longibracteatum chỉ là một biệt dạng của Cymbidium tortisepalum. Chi lan Jensoa trước kia gồm có 5 giống:
Cym. ensifolium, Cym. faberi, Cym. kanran, Cym. goeringii và
Cym. sinense, nhưng theo sách này chi Jensoa có thêm 4 giống nữa:
Cym ensifolium
Cym. defoliatum
Cym. goeringii
Cym. kanran
Cym. micranthum
Cym. omeiense
Cym. qiubeiense
Cym. sinense
Cây Cym. faberi được chuyển sang chi Nanula bao gồm các cây lan sau:
Cym. serratum
Cym. tortisepalum
Cym. faberi
Cym. nanulum
Cym. teretipetiolatum.
Những trang cuối của cuốn sách có nói về Cách nuôi trồng và sự thẩm đinh về vẻ đẹp của Hoa và Lá. Phần này cũng tương tự như giáo sư Dương Xuân Trinh đã trình bầy trong bài: "
Vài nét về văn hoá thưởng thức địa lan Kiếm của người Trung Quốc và người Đông Á". Xin xem trong mục 'Biên Khảo và Sưu Tầm'.
Trong cuốn sách này người ta có thể tìm thấy tên và các chi tiết đặc biệt về hoa lá của 68 cây lan kiếm nguyên thủy (Cymbidium species) trong đó có 19 cây không mọc tại Trung Hoa. Nói tóm lại đây là một cuốn sách rất cần thiết cho những ai muốn tìm hiểu về lan kiếm.
Placentia 10-2008
BÙI XUÂN ĐÁNG
Link Nguồn bài viết