Năm 2879 trước công nguyên,nước Văn Lang nhà nước đầu tiên do tổ tiên ta sáng lập nên. Một nền văn minh rực rỡ xuất hiện dọc theo con Sông Hồng. Những bài thơ ca nổi tiếng của các thi sĩ, ngợi ca cảnh hùng vĩ của núi non sông nước đã tạo tiền đề cho nền nghệ thuật chơi đá của tổ tiên. Trong bài thơ: "Tống Biệt", thi sĩ Tản Đà khi nhìn cảnh thiên nhiên cũng phải thốt lên:<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->...Đá mòn, rêu nhạt<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->Nước chảy, huê trôi,<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->Cái hạc bay lên vút tận trời!...<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->Rõ ràng cảnh hang động núi non...Đã làm lay động , luyến lưu bao tâm hồn người. Để rồi họ chợt bừng tỉnh, vượt lên trên hết mọi gian khó và lao động hiệu quả hơn bao giờ hết.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->Ngày nay khi mỗi độ tết đến , xuân về. Mọi người trong chúng ta cũng được tận hưởng những phút giây thảnh thơi sau một khoảng thời gian dài lao động mệt nhọc. Những lễ hội hoa xuân được tổ chức cũng phần nào đáp ứng nhu cầu mỹ quan thưởng thức những cái hay, cái đẹp cho những người yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống. Nghệ Thuật Đá Cảnh cũng là một bộ môn được đánh giá cao trong thời gian trở lại gần đây. Việc hâm nóng lại nhiệt huyết, thú chơi tao nhã bổ ích của cha ông là một điều đánh được lưu tâm và gìn giữ tôn tạo.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->Nhưng để có một cái nhìn và nhận xét tổng quát cho một viên đá đẹp quả không hề đơn giản chút nào.Các nghệ nhân dù là bậc cao thủ, lắm khi cũng rất phân vân cho việc xét đoán một tác phẩm Đá Cảnh Nghệ Thuật !Nghệ thuật đá của một số nước như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Anh Pháp Mỹ Thái Lan... Có thể đã ảnh hưởng rất lớn đến nền Nghệ Thuật Đá Cảnh Việt Nam ta. Tất cả giới mộ thạch chúng ta có thể tiếp thu và đúc kết phát triển thành một nền tảng của riêng mình. Xong tiêu chí cho một viên Đá Cảnh Nghệ Thuật Việt Nam , lâu nay vẫn chưa có một chuẩn mực nào nhất định. Việc mua bán sưu tầm chơi hay việc đem các tác phẩm đi dự triển lãm trưng bày là hai việc hoàn toàn khác biệt nhau. Xong cũng nên có một vài điểm cần quan tâm chung nhất là về nét đẹp tổng thể, chất liệu đá...<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->Bộ môn nào cũng có một tiêu chí rõ nét, mới mong có sự tham gia nâng cao thú chơi lên tột đỉnh được. Người chơi Đá Cảnh Nghệ Thuật Việt Nam ta hiện đang xuất hiện theo trường phái rõ nét nhất. Đó là nghệ thuật nguyên sinh và nghệ thuật thứ sinh. Có thêm chăng chỉ vài người đang theo trường phái sưu tầm khoáng chất hoặc một số loại đá quí khác.Căn cứ vào nền Nghệ Thuật Đá Cảnh của một số nước trên thế giới và một số nước láng riềng. Chúng ta có thể đúc kết tạm thời một vài tiêu chí sau cho nền Nghệ Thuật Đá Cảnh Việt Nam, nhằm xem xét một cách tổng thể hơn.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->Trong bài viết này xin được mạn phép, trình bày quan điểm cho tiêu chí một viên Đá Cảnh Nghệ Thuật trong khuôn khổ trưng bày hiện nay.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->* NGHỆ THUẬT NGUYÊN SINH :<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->- Đã gọi là đá trưng bày thì không nhất thiết phải có kích cỡ quá lớn. Chỉ cần vài trăm gram đến nặng vừa đủ một người bình thường dịch chuyển là tốt nhất. Những tác phẩm to cũng có giá trị rất cao nhưng không thể cho vào những sân chơi khi mà có quá đông lượng nghệ nhân tham gia. Vì như thế rất khó cho ban tổ chức cũng như việc vận chuyển tác phẩm của các nghệ nhân...<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->-Chất liệu đá có thể là bất cứ chủng loại nào, miễn sao là có nét đẹp tổng thể. Nhưng độ cứng càng cao thì giá trị tác phẩm càng có giá trị hơm. Trong nhiều tác phẩm đẹp ngang nhau thì việc tác phẩm có chất liệu tốt vẫn được ưu tiên hàng đầu. Ta có thể lấy độ cứng thấp nhất là 3/10 theo thang Mohs. Vì hiện tại một số vùng như Lục Yên, Ninh Bình... Có rất nhiều tác phẩm có độ cứng không cao nhưng lại có dáng hình- hoa văn- vân sớ phải nói là tuyệt đẹp. Các loại đá có độ cứng thấp thường bị sói mòn nhanh và có độ bền không ổn định nên vì thế chúng cũng ít được giới am hiểu rành chơi ưa thích.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->-Nghệ Thuật Nguyên Sinh là sự đòi hỏi cao của tính nguyên vẹn của tự nhiên. Sự sứt mẻ sẽ ảnh hưởng lớn đến tính thanh tú thạch rất nhiều. Những tác phẩm có sự sứt mẻ trong quá trình cọ rửa hoặc khai thác hay sứt mẻ từ thiên nhiên là không thể có trong bất cứ sân chơi nào cho dù là đẹp. Nếu không qui định thì việc một nghệ nhân có vài chục hay vài trăm tác phẩm nghệ thuật là điều tất yếu xảy ra ! Có những nghệ nhân thấy tiếc vẻ đẹp của đá nên đã cố tình dùng mọi cách khắc phục chế tác sửa chữa những lỗi lầm trên đá. Làm như thế là phản lại Nguyên Sinh, lừa dối người thưởng thưởng ngoạn, mất đạo đức và không hề có chữ tâm. Những nghệ nhân như thế cũng nên loại bỏ khỏi những cuộc chơi.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->-Có thể cho phép dùng các chất tẩy rửa để làm sạch bề mặt ngoài tác phẩm và dùng những chất bôi làm bóng tạo cho tác phẩm thêm tính thẩm mỹ hơn. Xong cũng không vì thế mà lạm dụng dùng các chất như keo bòng mà phun lên tác phẩm. Như vậy sẽ không bảo đảm tính trung thực và nguyên bản của Nghệ Thuật Nguyên Sinh.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->-Việc làm chân đế cũng là một sự tôn vinh vẻ đẹp của đá. Nhưng cũng phải vừa đủ cân xứng với màu sắc chất liệu, không nên tạo cho chân đế nổi trội hơn đá là điều tối kỵ nhất.Trưng bày đá để cho mọi người hòa âm với tác phẩm , chứ không phải ta đi khoe nghề làm mộc. Nhưng cũng không vì thế mà không có sự cầu kỳ. Có câu nói như sau:"Cây vô chậu như Hoàng Hậu lên ngôi".<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->-Việc đặt tên cho tác phẩm chiếm một phần tư cho vẻ đẹp của Đá Nghệ Thuật. Không nên dùng những câu từ pha tạp vừa Hán vừa Việt.Lại càng không thể mỹ miều hoa lá trái ngược với tổng thể nét đẹp của đá. Người khác sẽ đánh giá là khoe chữ hơn khoe đá ! Viên đá mang vài nét một khuôn mặt không thể đặt là người hay hình ảnh vì thiếu chi tiết tổng quát của phần tay hoặc chân...<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->-Nét tổng thể là chiếm đầu tiên nhất. Hình dáng- Sức trừu tượng- Hoa văn- Vân sớ, đều phải có ít nhất một vài chi tiết gợi cảm.Những hoa văn, vân sớ, hìng dáng không rõ ràng cụ thể cũng không nên cố sức bắt ép người khác phải chiều theo ý nghĩ của riêng mình mà áp đặt tác phẩm. Vì làm như vậy không khác nào ta tự hạ thấp trình độ nghệ thuật của chính mình xuống. Có một số người có thể lợi dụng tiếng tăm vốn có, họ áp đặt chỉ cho những người chưa có nhiều kiến thức về Đá Nghệ Thuật những hình ảnh, hoa văn, vân sớ nhì nhằng. Nhằm trục lợi mua bán những tác phẩm thấp không chút ngần ngại.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->Trên đây theo tôi thì tiêu chí chó nét đẹp tổng thể của đá là chiếm 55% giá trị tác phẩm. Tên tác phẩm chiếm 25% giá trị. Chất liệu và chân đế chiếm mỗi phần 10% giá trị nghệ thuật.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->*NGHỆ THUẬT THỨ SINH:<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->-Là một tác phẩm có sự can thiệp ít hoặc nhiều của bàn tay con người. Tất cả các tác phẩm được cắt gọt sửa, tạc phù điêu, tượng... Đều phải được mài bóng phủ đều khắp trên hết tác phẩm. Những chỗ vỏ, sâu hỏng tự nhiên vẫn có thể chừa lại để tạo thêm điểm nhấn cho giá trị tác phẩm nghệ thuật.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->Việc chế tác cũng nên nhìn nhận sự sáng tạo ý tưởng mới mẻ của các nghệ nhân. Không nên đơn thuần chỉ xoay quanh các chủ đề quá cũ hoặc quá là tràn ngập trên thị trường. Như vậy mới có tính phát triển , thúc đẩy sự sáng tạo tìm tòi trong việc chế tác đá. Tạo ra nhiều sản phẩm mẫu mã đa dạng hơn.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->Những chỗ khe kẽ của các tượng chạm khắc... cần được mài bóng không nên dùng keo phủ lấp.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->-Hoa văn, vân sớ, hình tượng cũng nên có sự tạo dáng thanh thoát uyển chuyển. Việc cắt tạo dáng mài bóng không nên để thô thiển cục mịch. Như vậy sẽ tăng tính thẩm mỹ rất nhiều.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->- Chân đế- Chất liệu- Tên tác phẩm cũng có sự đòi hỏi nghiêm khắc theo Nghệ Thuật Nguyên Sinh.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->_*Trên đây là một vài tiêu chí để cho những ai chưa từng hoặc sắp từng yêu thích bộ môn Nghệ Thuật Đá Cảnh nắm bắt. Có thể lấy đó làm thước đo cho việc trao đổi, mua bán, sưu tầm hay dánh giá khách quan cho một tác phẩm nghệ thuật.Có thể sau này chúng ta sẽ có rất nhiều sự thay đổi hơn nữa trong Nghệ Thuật Chơi Đá Cảnh Việt Nam. Song chúng ta cũng nên chắt lọc , nhằm bảo vệ cảnh quan môi trường xung quanh một cách thực tế hơn. Chúng ta có thể đánh giá cao cho việc sưu tầm khai thác các chủng loại đá, sự sáng tạo thổi hồn làm nên nghệ thuật của các nghệ nhân. Đó cũng là sự khích lệ, tưởng thưởng cho sự khó nhọc tìm kiếm vượt bao trở ngại của thiên nhiên. Tôn vinh người đã tìm ra những vẻ đẹp tiềm ẩn nghệ thuật đưa về cho cộng đồng cùng hưởng thụ.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->Việc kiếm ra đồng tiền quả là rất khó khăn. Viêc mua một vài tác phẩm nghệ thuật lại càng khó hơn và cũng rất tốn kém. Xong tất cả cũng chỉ có thể gói trong mấy lời sau vậy:<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->Tiền bạc chỉ là phù du.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->Công phu tìm kiếm là chín<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->Còn nghệ nhân mới là mười.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->Kính chúc cho tất cả những ai say mê Nghệ Thuật Đá Cảnh, có được nhiều tác phẩm đẹp có giá trị. Chúc cho Nghệ Thuật Đá Cảnh Việt Nam phát triển vươn xa khắp nơi./.*<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->...Đá mòn, rêu nhạt<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->Nước chảy, huê trôi,<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->Cái hạc bay lên vút tận trời!...<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->Rõ ràng cảnh hang động núi non...Đã làm lay động , luyến lưu bao tâm hồn người. Để rồi họ chợt bừng tỉnh, vượt lên trên hết mọi gian khó và lao động hiệu quả hơn bao giờ hết.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->Ngày nay khi mỗi độ tết đến , xuân về. Mọi người trong chúng ta cũng được tận hưởng những phút giây thảnh thơi sau một khoảng thời gian dài lao động mệt nhọc. Những lễ hội hoa xuân được tổ chức cũng phần nào đáp ứng nhu cầu mỹ quan thưởng thức những cái hay, cái đẹp cho những người yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống. Nghệ Thuật Đá Cảnh cũng là một bộ môn được đánh giá cao trong thời gian trở lại gần đây. Việc hâm nóng lại nhiệt huyết, thú chơi tao nhã bổ ích của cha ông là một điều đánh được lưu tâm và gìn giữ tôn tạo.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->Nhưng để có một cái nhìn và nhận xét tổng quát cho một viên đá đẹp quả không hề đơn giản chút nào.Các nghệ nhân dù là bậc cao thủ, lắm khi cũng rất phân vân cho việc xét đoán một tác phẩm Đá Cảnh Nghệ Thuật !Nghệ thuật đá của một số nước như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Anh Pháp Mỹ Thái Lan... Có thể đã ảnh hưởng rất lớn đến nền Nghệ Thuật Đá Cảnh Việt Nam ta. Tất cả giới mộ thạch chúng ta có thể tiếp thu và đúc kết phát triển thành một nền tảng của riêng mình. Xong tiêu chí cho một viên Đá Cảnh Nghệ Thuật Việt Nam , lâu nay vẫn chưa có một chuẩn mực nào nhất định. Việc mua bán sưu tầm chơi hay việc đem các tác phẩm đi dự triển lãm trưng bày là hai việc hoàn toàn khác biệt nhau. Xong cũng nên có một vài điểm cần quan tâm chung nhất là về nét đẹp tổng thể, chất liệu đá...<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->Bộ môn nào cũng có một tiêu chí rõ nét, mới mong có sự tham gia nâng cao thú chơi lên tột đỉnh được. Người chơi Đá Cảnh Nghệ Thuật Việt Nam ta hiện đang xuất hiện theo trường phái rõ nét nhất. Đó là nghệ thuật nguyên sinh và nghệ thuật thứ sinh. Có thêm chăng chỉ vài người đang theo trường phái sưu tầm khoáng chất hoặc một số loại đá quí khác.Căn cứ vào nền Nghệ Thuật Đá Cảnh của một số nước trên thế giới và một số nước láng riềng. Chúng ta có thể đúc kết tạm thời một vài tiêu chí sau cho nền Nghệ Thuật Đá Cảnh Việt Nam, nhằm xem xét một cách tổng thể hơn.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->Trong bài viết này xin được mạn phép, trình bày quan điểm cho tiêu chí một viên Đá Cảnh Nghệ Thuật trong khuôn khổ trưng bày hiện nay.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->* NGHỆ THUẬT NGUYÊN SINH :<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->- Đã gọi là đá trưng bày thì không nhất thiết phải có kích cỡ quá lớn. Chỉ cần vài trăm gram đến nặng vừa đủ một người bình thường dịch chuyển là tốt nhất. Những tác phẩm to cũng có giá trị rất cao nhưng không thể cho vào những sân chơi khi mà có quá đông lượng nghệ nhân tham gia. Vì như thế rất khó cho ban tổ chức cũng như việc vận chuyển tác phẩm của các nghệ nhân...<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->-Chất liệu đá có thể là bất cứ chủng loại nào, miễn sao là có nét đẹp tổng thể. Nhưng độ cứng càng cao thì giá trị tác phẩm càng có giá trị hơm. Trong nhiều tác phẩm đẹp ngang nhau thì việc tác phẩm có chất liệu tốt vẫn được ưu tiên hàng đầu. Ta có thể lấy độ cứng thấp nhất là 3/10 theo thang Mohs. Vì hiện tại một số vùng như Lục Yên, Ninh Bình... Có rất nhiều tác phẩm có độ cứng không cao nhưng lại có dáng hình- hoa văn- vân sớ phải nói là tuyệt đẹp. Các loại đá có độ cứng thấp thường bị sói mòn nhanh và có độ bền không ổn định nên vì thế chúng cũng ít được giới am hiểu rành chơi ưa thích.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->-Nghệ Thuật Nguyên Sinh là sự đòi hỏi cao của tính nguyên vẹn của tự nhiên. Sự sứt mẻ sẽ ảnh hưởng lớn đến tính thanh tú thạch rất nhiều. Những tác phẩm có sự sứt mẻ trong quá trình cọ rửa hoặc khai thác hay sứt mẻ từ thiên nhiên là không thể có trong bất cứ sân chơi nào cho dù là đẹp. Nếu không qui định thì việc một nghệ nhân có vài chục hay vài trăm tác phẩm nghệ thuật là điều tất yếu xảy ra ! Có những nghệ nhân thấy tiếc vẻ đẹp của đá nên đã cố tình dùng mọi cách khắc phục chế tác sửa chữa những lỗi lầm trên đá. Làm như thế là phản lại Nguyên Sinh, lừa dối người thưởng thưởng ngoạn, mất đạo đức và không hề có chữ tâm. Những nghệ nhân như thế cũng nên loại bỏ khỏi những cuộc chơi.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->-Có thể cho phép dùng các chất tẩy rửa để làm sạch bề mặt ngoài tác phẩm và dùng những chất bôi làm bóng tạo cho tác phẩm thêm tính thẩm mỹ hơn. Xong cũng không vì thế mà lạm dụng dùng các chất như keo bòng mà phun lên tác phẩm. Như vậy sẽ không bảo đảm tính trung thực và nguyên bản của Nghệ Thuật Nguyên Sinh.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->-Việc làm chân đế cũng là một sự tôn vinh vẻ đẹp của đá. Nhưng cũng phải vừa đủ cân xứng với màu sắc chất liệu, không nên tạo cho chân đế nổi trội hơn đá là điều tối kỵ nhất.Trưng bày đá để cho mọi người hòa âm với tác phẩm , chứ không phải ta đi khoe nghề làm mộc. Nhưng cũng không vì thế mà không có sự cầu kỳ. Có câu nói như sau:"Cây vô chậu như Hoàng Hậu lên ngôi".<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->-Việc đặt tên cho tác phẩm chiếm một phần tư cho vẻ đẹp của Đá Nghệ Thuật. Không nên dùng những câu từ pha tạp vừa Hán vừa Việt.Lại càng không thể mỹ miều hoa lá trái ngược với tổng thể nét đẹp của đá. Người khác sẽ đánh giá là khoe chữ hơn khoe đá ! Viên đá mang vài nét một khuôn mặt không thể đặt là người hay hình ảnh vì thiếu chi tiết tổng quát của phần tay hoặc chân...<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->-Nét tổng thể là chiếm đầu tiên nhất. Hình dáng- Sức trừu tượng- Hoa văn- Vân sớ, đều phải có ít nhất một vài chi tiết gợi cảm.Những hoa văn, vân sớ, hìng dáng không rõ ràng cụ thể cũng không nên cố sức bắt ép người khác phải chiều theo ý nghĩ của riêng mình mà áp đặt tác phẩm. Vì làm như vậy không khác nào ta tự hạ thấp trình độ nghệ thuật của chính mình xuống. Có một số người có thể lợi dụng tiếng tăm vốn có, họ áp đặt chỉ cho những người chưa có nhiều kiến thức về Đá Nghệ Thuật những hình ảnh, hoa văn, vân sớ nhì nhằng. Nhằm trục lợi mua bán những tác phẩm thấp không chút ngần ngại.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->Trên đây theo tôi thì tiêu chí chó nét đẹp tổng thể của đá là chiếm 55% giá trị tác phẩm. Tên tác phẩm chiếm 25% giá trị. Chất liệu và chân đế chiếm mỗi phần 10% giá trị nghệ thuật.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->*NGHỆ THUẬT THỨ SINH:<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->-Là một tác phẩm có sự can thiệp ít hoặc nhiều của bàn tay con người. Tất cả các tác phẩm được cắt gọt sửa, tạc phù điêu, tượng... Đều phải được mài bóng phủ đều khắp trên hết tác phẩm. Những chỗ vỏ, sâu hỏng tự nhiên vẫn có thể chừa lại để tạo thêm điểm nhấn cho giá trị tác phẩm nghệ thuật.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->Việc chế tác cũng nên nhìn nhận sự sáng tạo ý tưởng mới mẻ của các nghệ nhân. Không nên đơn thuần chỉ xoay quanh các chủ đề quá cũ hoặc quá là tràn ngập trên thị trường. Như vậy mới có tính phát triển , thúc đẩy sự sáng tạo tìm tòi trong việc chế tác đá. Tạo ra nhiều sản phẩm mẫu mã đa dạng hơn.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->Những chỗ khe kẽ của các tượng chạm khắc... cần được mài bóng không nên dùng keo phủ lấp.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->-Hoa văn, vân sớ, hình tượng cũng nên có sự tạo dáng thanh thoát uyển chuyển. Việc cắt tạo dáng mài bóng không nên để thô thiển cục mịch. Như vậy sẽ tăng tính thẩm mỹ rất nhiều.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->- Chân đế- Chất liệu- Tên tác phẩm cũng có sự đòi hỏi nghiêm khắc theo Nghệ Thuật Nguyên Sinh.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->_*Trên đây là một vài tiêu chí để cho những ai chưa từng hoặc sắp từng yêu thích bộ môn Nghệ Thuật Đá Cảnh nắm bắt. Có thể lấy đó làm thước đo cho việc trao đổi, mua bán, sưu tầm hay dánh giá khách quan cho một tác phẩm nghệ thuật.Có thể sau này chúng ta sẽ có rất nhiều sự thay đổi hơn nữa trong Nghệ Thuật Chơi Đá Cảnh Việt Nam. Song chúng ta cũng nên chắt lọc , nhằm bảo vệ cảnh quan môi trường xung quanh một cách thực tế hơn. Chúng ta có thể đánh giá cao cho việc sưu tầm khai thác các chủng loại đá, sự sáng tạo thổi hồn làm nên nghệ thuật của các nghệ nhân. Đó cũng là sự khích lệ, tưởng thưởng cho sự khó nhọc tìm kiếm vượt bao trở ngại của thiên nhiên. Tôn vinh người đã tìm ra những vẻ đẹp tiềm ẩn nghệ thuật đưa về cho cộng đồng cùng hưởng thụ.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->Việc kiếm ra đồng tiền quả là rất khó khăn. Viêc mua một vài tác phẩm nghệ thuật lại càng khó hơn và cũng rất tốn kém. Xong tất cả cũng chỉ có thể gói trong mấy lời sau vậy:<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->Tiền bạc chỉ là phù du.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->Công phu tìm kiếm là chín<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->Còn nghệ nhân mới là mười.<!--sizec--><!--/sizec-->
<!--sizeo:3--><!--/sizeo-->Kính chúc cho tất cả những ai say mê Nghệ Thuật Đá Cảnh, có được nhiều tác phẩm đẹp có giá trị. Chúc cho Nghệ Thuật Đá Cảnh Việt Nam phát triển vươn xa khắp nơi./.*<!--sizec--><!--/sizec-->
