Chó là con vật trung thành và thông minh nhất của con người từ ngàn năm xưa. Đến bây giờ đặc tính này của chó vẫn không thay đổi.
Trước Tết, tôi có dịp tham dự một hội nghị tại Đức, trong bữa cơn tối, tôi nói đến con chó là vật cầm tinh của năm mới sắp đến. Một người hỏi tôi có phải người Việt Nam thích ăn thịt con vật thân thiết và trung thành này không? Tôi xác nhận là chỉ một số ít người ăn mà thôi, đại bộ phận người Việt yêu quý con vật khôn ngoan này.
Một người bạn khác kể ngay câu chuyện “người cứu chó và chó cứu người” mà báo chí mới loan tin lúc đó. Câu chuyện như sau: Ông Michael Bosch cư dân ở San Rafael, California (Mỹ), có một con chó cái tên Honey (Mật) luôn luôn theo chủ khắp nơi. Hôm đó ông Bosch đang lui ô tô, bị quá tay lái, chiếc xe rơi xuống một vách đá. Chiếc xe lăn xuống nằm quay 4 bánh lên trời trên một vồ đá dưới sâu 12 mét. Bị kẹt cứng trong xe giữa tay lái và mui xe ở tư thế nằm sắp không cựa quậy gì được, ông Bosch nằm chờ chết, thấy con chó mình cũng bị kẹt, ông ta cố gắng hạ kính xe vừa đủ cho con chó chui ra, và bảo nó đi tìm người cứu hộ. Chó Honey cố gắng chui ra khỏi xe, leo lên mặt đường chạy đi tìm người cứu chủ mình thoát chết.
Một ông bạn Đức khác kể thêm một câu chuyện khác rất cảm động về một con chó của một công nhân người Ý cư ngụ tại một nhà trọ ở Lausanne, Thuỵ Sĩ. Người chủ của nhà trọ này sống rất nguyên tắc, không thích có chó trong nhà, sợ nó cắn trẻ con của các gia đình ở trọ. Ông ta yêu cầu người chủ con chó không nuôi chó trong nhà ông ta nữa, nếu không thì phải chọn nơi khác mà ở. Anh công nhân này đi xe điện vượt biên giới qua dãy núi Alps đầy tuyết để đem con chó thân yêu về Ý gởi ở nhà người bà con bên đó. Rồi anh ta trở lại Thuỵ Sĩ làm việc. Hai tuần sau, người bà con bên Ý điện thoại báo cho anh ta hay là con chó quá buồn đã bỏ nhà đi đâu mất rồi, tìm khắp nơi trong xóm vẫn không thấy. Một tháng sau đó, khi đi làm về, anh ta thấy con chó thân yêu đang nằm rũ rượi trước cửa phòng trọ …
Nhưng chó còn là bạn tin cậy của con người trong những khám phá khoa học có liên quan đến đời sống. Tuần báo Người Mỹ Khoa học xuất bản ngày 8-12-2005 công bố một khám phá mới nhất về chó: Các nhà khoa học đã giải mã được bộ gien của chó. Đây là lần đầu tiên người ta vén bức màn bí mật di truyền của con vật thân thiết nhất của loài người được thuần hoá từ con chó sói xám ít nhất 15.000 năm trước.
Để đến được kết quả này, trước tiên các nhà nghiên cứu đã tách genome của một con chó giống boxer tên Tasha thành nhiều đoạn gien nhỏ, giải mã thành phần của từng đoạn đó, rồi tổng hợp chúng lại thành trọn bộ sơ đồ gien gồm 2,4 tỉ ký tự gien trong tổng số 39 cặp nhiễm sắc thể của con chó boxer. Rất có thể khoảng 94 phần trăm chuỗi gien của chó tương tự của con người và chuột, mặc dù số gien ít hơn.
Và những người yêu thích chó sẽ rất vui mừng với sự khẳng định khoa học là con người có đặc tính di truyền gần với chó hơn chuột.
Khi só sánh DNA của con chó boxer với 9 loài chó khác và 5 loại chó sói, các nhà khoa học thấy rằng tất cả các giống chó ngày nay là con cháu của ít nhất 2 nhóm chó tổ tiên: một nhóm đã có hàng ngàn năm trước khi con người lai tạo giống chó từ chó sói, và một nhóm mới xuất hiện từ vài trăm năm nay khi con người lai tạo giống chó từ nhóm thứ nhất này.
Khám phá mới nhất này có thể giúp các nhà khoa học phân lập nguồn gốc di truyền một số bệnh chung của người và chó như một số loại ung thư, bệnh tim, đái tháo đường, và chứng dị ứng. Như vậy, từ ngàn xưa, con chó đã theo bảo vệ con người trong các chuyến đi đó đây thì bây giờ con chó cũng sẽ là bạn đồng hành của con người trong những khám phá khoa học đời sống.
Tuy nhiên, chưa rõ ai và lúc này đã lai tạo từ giống chó sói hoang dại để có được giống chó thuần hóa nuôi trong nhà. Ông Peter Savolainen thuộc Viện Hoàng gia Khoa học Thụy Điển và các đồng sự khi phân tích mẫu DNA của 654 con chó đại diện cho tất cả những giống chó phổ biến nhất trên thế giới đã khám phá ra rằng trên 95 phần trăm chó thí nghiệm chỉ thuộc 3 nhóm lớn. Sự phân bố trong các nhóm này tương tự nhau giữa các vùng địa lý. Các tác giả cho rằng loài chó thuần hoá hiện nay đều xuất phát từ một tập hợp gien, và vì chó châu Á có nhiều giống đa dạng nhất, nên rất có thể các loài chó nuôi trên thế giới có xuất xứ từ châu Á. Kết quả này đã phủ định một số nghiên cứu trước đây cho rằng chó thuần hoá đã xuất xứ từ vùng Trung Đông căn cứ trên những di chỉ khảo cổ, từ đó suy ra sự phát triển của những con vật nuôi khác.
Một nghiên cứu khác cho thấy ngay sau khi được thuần hóa, chó bắt đầu đi theo hộ vệ chủ trong những chuyến đi dài lâu. So sánh DNA từ di chỉ chó được tìm thấy tại những khai quật ở Mexico, Peru và Bolivia có trước ngày Kha Luân Bố đặt chân đến, và DNA của di chỉ chó từ những khai quật ở Alaska có trước khi những người thám hiểm Âu châu đến, các nhà khoa học thấy nhiều sự giống nhau giữa các mẫu DNA, chứng tỏ những con chó của di dân Mỹ và Âu có cùng thủy tổ từ chó xám.
GS-TS Võ Tòng Xuân
Trước Tết, tôi có dịp tham dự một hội nghị tại Đức, trong bữa cơn tối, tôi nói đến con chó là vật cầm tinh của năm mới sắp đến. Một người hỏi tôi có phải người Việt Nam thích ăn thịt con vật thân thiết và trung thành này không? Tôi xác nhận là chỉ một số ít người ăn mà thôi, đại bộ phận người Việt yêu quý con vật khôn ngoan này.
Một người bạn khác kể ngay câu chuyện “người cứu chó và chó cứu người” mà báo chí mới loan tin lúc đó. Câu chuyện như sau: Ông Michael Bosch cư dân ở San Rafael, California (Mỹ), có một con chó cái tên Honey (Mật) luôn luôn theo chủ khắp nơi. Hôm đó ông Bosch đang lui ô tô, bị quá tay lái, chiếc xe rơi xuống một vách đá. Chiếc xe lăn xuống nằm quay 4 bánh lên trời trên một vồ đá dưới sâu 12 mét. Bị kẹt cứng trong xe giữa tay lái và mui xe ở tư thế nằm sắp không cựa quậy gì được, ông Bosch nằm chờ chết, thấy con chó mình cũng bị kẹt, ông ta cố gắng hạ kính xe vừa đủ cho con chó chui ra, và bảo nó đi tìm người cứu hộ. Chó Honey cố gắng chui ra khỏi xe, leo lên mặt đường chạy đi tìm người cứu chủ mình thoát chết.
Một ông bạn Đức khác kể thêm một câu chuyện khác rất cảm động về một con chó của một công nhân người Ý cư ngụ tại một nhà trọ ở Lausanne, Thuỵ Sĩ. Người chủ của nhà trọ này sống rất nguyên tắc, không thích có chó trong nhà, sợ nó cắn trẻ con của các gia đình ở trọ. Ông ta yêu cầu người chủ con chó không nuôi chó trong nhà ông ta nữa, nếu không thì phải chọn nơi khác mà ở. Anh công nhân này đi xe điện vượt biên giới qua dãy núi Alps đầy tuyết để đem con chó thân yêu về Ý gởi ở nhà người bà con bên đó. Rồi anh ta trở lại Thuỵ Sĩ làm việc. Hai tuần sau, người bà con bên Ý điện thoại báo cho anh ta hay là con chó quá buồn đã bỏ nhà đi đâu mất rồi, tìm khắp nơi trong xóm vẫn không thấy. Một tháng sau đó, khi đi làm về, anh ta thấy con chó thân yêu đang nằm rũ rượi trước cửa phòng trọ …
Nhưng chó còn là bạn tin cậy của con người trong những khám phá khoa học có liên quan đến đời sống. Tuần báo Người Mỹ Khoa học xuất bản ngày 8-12-2005 công bố một khám phá mới nhất về chó: Các nhà khoa học đã giải mã được bộ gien của chó. Đây là lần đầu tiên người ta vén bức màn bí mật di truyền của con vật thân thiết nhất của loài người được thuần hoá từ con chó sói xám ít nhất 15.000 năm trước.
Để đến được kết quả này, trước tiên các nhà nghiên cứu đã tách genome của một con chó giống boxer tên Tasha thành nhiều đoạn gien nhỏ, giải mã thành phần của từng đoạn đó, rồi tổng hợp chúng lại thành trọn bộ sơ đồ gien gồm 2,4 tỉ ký tự gien trong tổng số 39 cặp nhiễm sắc thể của con chó boxer. Rất có thể khoảng 94 phần trăm chuỗi gien của chó tương tự của con người và chuột, mặc dù số gien ít hơn.
Và những người yêu thích chó sẽ rất vui mừng với sự khẳng định khoa học là con người có đặc tính di truyền gần với chó hơn chuột.
Khi só sánh DNA của con chó boxer với 9 loài chó khác và 5 loại chó sói, các nhà khoa học thấy rằng tất cả các giống chó ngày nay là con cháu của ít nhất 2 nhóm chó tổ tiên: một nhóm đã có hàng ngàn năm trước khi con người lai tạo giống chó từ chó sói, và một nhóm mới xuất hiện từ vài trăm năm nay khi con người lai tạo giống chó từ nhóm thứ nhất này.
Khám phá mới nhất này có thể giúp các nhà khoa học phân lập nguồn gốc di truyền một số bệnh chung của người và chó như một số loại ung thư, bệnh tim, đái tháo đường, và chứng dị ứng. Như vậy, từ ngàn xưa, con chó đã theo bảo vệ con người trong các chuyến đi đó đây thì bây giờ con chó cũng sẽ là bạn đồng hành của con người trong những khám phá khoa học đời sống.
Tuy nhiên, chưa rõ ai và lúc này đã lai tạo từ giống chó sói hoang dại để có được giống chó thuần hóa nuôi trong nhà. Ông Peter Savolainen thuộc Viện Hoàng gia Khoa học Thụy Điển và các đồng sự khi phân tích mẫu DNA của 654 con chó đại diện cho tất cả những giống chó phổ biến nhất trên thế giới đã khám phá ra rằng trên 95 phần trăm chó thí nghiệm chỉ thuộc 3 nhóm lớn. Sự phân bố trong các nhóm này tương tự nhau giữa các vùng địa lý. Các tác giả cho rằng loài chó thuần hoá hiện nay đều xuất phát từ một tập hợp gien, và vì chó châu Á có nhiều giống đa dạng nhất, nên rất có thể các loài chó nuôi trên thế giới có xuất xứ từ châu Á. Kết quả này đã phủ định một số nghiên cứu trước đây cho rằng chó thuần hoá đã xuất xứ từ vùng Trung Đông căn cứ trên những di chỉ khảo cổ, từ đó suy ra sự phát triển của những con vật nuôi khác.
Một nghiên cứu khác cho thấy ngay sau khi được thuần hóa, chó bắt đầu đi theo hộ vệ chủ trong những chuyến đi dài lâu. So sánh DNA từ di chỉ chó được tìm thấy tại những khai quật ở Mexico, Peru và Bolivia có trước ngày Kha Luân Bố đặt chân đến, và DNA của di chỉ chó từ những khai quật ở Alaska có trước khi những người thám hiểm Âu châu đến, các nhà khoa học thấy nhiều sự giống nhau giữa các mẫu DNA, chứng tỏ những con chó của di dân Mỹ và Âu có cùng thủy tổ từ chó xám.
GS-TS Võ Tòng Xuân
